نقش عامل انرژی در روابط ترکمنستان با روسیه

فروپاشی اتحاد شوروی سبب ایجاد تحول عظیمی درمنطقه آسیای مرکزی و قفقاز شد. در پی این واقعه ، جمهوی های سابق اتحاد درصدد برآمدند تا با ارزیابی مجدد از توانایی ها و محدودیت های خود، راه خویش را به سوی استقلال واقعی هموار سازند. در این میان، جمهوری های غنی از لحاظ انرژی، نقش دوگانه این عامل را در روند استقلال خویش مشاهده کردند. هر چند وجود منابع انرژی به عنوان سرمایه ای خداداد، فرصتی استثنایی برای این کشورها تلقی می شد، اما در همان حال، وابستگی آنها به مرکز سابق (مسکو) برای انتقال انرژی به بازارهای مصرف، چالش های گوناگونی را برای این کشورها پدید می آورد. ترکمنستان یکی از این جمهوری ها بود که وجود منابع عظیم گاز طبیعی، از دیرباز موقعیت ژیواکونومیک برجسته ای به آن اعطا کرده بود و این موقعیت پس از استقلال برجسته تر شد. تلاش ترکمنستان برای کسب آزادی عمل در زمینه انتقال انرژی و کسب منافع بیشتر و در مقابل، تلاش روسیه برای حفظ انحصار خود در انتقال انرژی از منطقه، جنبه های خاصی به روابط متقابل این دو کشور بخشیده است. هدف این پژوهش این است که به موازات شناخت این جنبه ها و نقش آنها در کلیت رابطه دو کشور، نقش سایر بازیگران منطقه ای و فرامنظقه ای را نیز در این روند مشخص کند. پژوهش حاضر نشان می دهد که از زمان استقلال ترکمنستان، وابستگی این کشور به مسیرهای انتقال انرژی روسیه، موجب وابستگی این کشور به مسکو در سیاست خارجی خود شده است. با این وجود، به مرور و با موفقیت ترکمنستان در احداث خطوط لوله غیر روسی، این وابستگی نیز در سال های اخیر به مرور کاهش پیدا کرده است.